OŚWIATA I KULTURA

Makroregion południowy obejmujący województwa: opolskie, bielskie, katowickie i częstochowskie należy do grupy najbardziej nasyconych makroregionów w kraju w zakresie szkolnictwa podstawowego, ogólnokształcącego i zawodowego. Również szkolnictwo wyższe jest bogato reprezentowane w regionie katowickim, opolskim i bielskim. Do najstarszych należą w woj. katowickim: Politechnika Śląska, Śląska Akademia Medyczna, Akademia Muzyczna, Akademia Ekonomiczna, Akademia Sztuk Pięknych (filia krakowskiej ASP); w opolskim: Wyższa Szkoła Inżynierska. Do młodszych należą: Uniwersytet Śląski (powstał w 1968 z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach z filią Uniwersytetu Jagiellońskiego), Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach (1970). W 1980 przeniesiono z Krakowa do Katowic Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne, a w 1982 afiliowano do Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie Wyższe Seminarium Duchowne Franciszkanów, istniejące od 1952 w Katowicach-Panewnikach. W Nysie działa Wyższe Seminarium Duchowne diecezji opolskiej.

Najmłodszymi uczelniami są Politechnika Opolska (1996, powstała z Wyższej Szkoły Inżynierskiej) i Uniwersytet Opolski (1994, powstał z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Instytutu Pastoralnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego). W Cieszynie działa filia Uniwersytetu Śląskiego, a w Bielsku-Białej filia Politechniki Łódzkiej. W Katowicach, Opolu, Dąbrowie Górniczej i innych miastach makroregionu działa kilka wyższych szkół prywatnych lub międzyuczelnianych (handlowych, biznesu, zarządzania). Na bazie Studiów Nauczycielskich zorganizowano nauczycielskie kolegia, m.in. języków obcych, wychowania fizycznego.

Makroregion południowy dysponuje dużym potencjałem kulturalnym i artystycznym. Do znanych placówek artystycznych należą: Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatr Ziemi Opolskiej im. Jana Kochanowskiego w Opolu, Teatr Polski w Bielsku-Białej i Cieszynie, Teatr Rozrywki w Chorzowie, Teatr Lalki i Aktora „Banialuka” w Bielsku-Białej, Teatr Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach, Teatr Dzieci Zagłębia w Będzinie, Państwowa Opera Śląska w Bytomiu, Filharmonia Śląska w Katowicach, Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” w Koszęcinie, Filharmonia im. Józefa Elsnera w Opolu, Śląski Teatr Tańca w Bytomiu. Na uwagę zasługują inne placówki kulturalne, m.in. muzea: Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej, Muzeum Zamkowe w Pszczynie, Muzeum Archidiecezjalne w Katowicach, Muzeum Diecezjalne w Opolu, Muzeum w Gliwicach, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu-Bierkowicach, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu-Łambinowicach, Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach, Muzeum w Oświęcimiu, Muzeum Jana Pawła II w Wadowicach, Muzeum Powstań Śląskich w Leśnicy pod Górą św. Anny, Muzeum Piastów w Brzegu, Centrum Scenografii Polskiej w Katowicach (Oddział Muzeum Śląskiego), Muzeum Historii Katowic oraz muzea w Będzinie, Chorzowie, Chrzanowie, Cieszynie, Kluczborku, Nysie, Oleśnie, Prudniku, Raciborzu, Sosnowcu, Tarnowskich Górach, Zabrzu i Żywcu.

Na terenie makroregionu działa Oddział Katowicki Telewizji Polskiej S.A. z redakcjami w Opolu, Bielsku-Białej i Częstochowie oraz liczne rozgłośnie radiowe, m.in.: Radio „Katowice”, Radio „Opole”, Radio TOP, Radio Flash-FM, Radio „Puls”, Radio „Bytom”, RMF-FM, Radio Archidiecezjalne. Istnieje kilkanaście profesjonalnych wydawnictw w Katowicach, Bielsku-Białej i Opolu oraz w kilku innych miastach, m.in. w Gliwicach, Sosnowcu. Swoje wydawnictwa mają również instytuty naukowe, uczelnie wyższe i muzea.

Makroregion należy do tych regionów kraju, w których zachowała się większość tytułów prasowych, obejmujących swym zasięgiem znaczną część lub całość makroregionu. Wśród nich: „Dziennik Zachodni” i „Trybuna Śląska” (poprzednio „Trybuna Robotnicza”), „Wieczór”. Charakter ponadregionalny mają: miesięcznik „Śląsk”, tygodnik katolicki „Gość Niedzielny”, tygodnik „Panorama”, dziennik „Sport”, „Gazeta Górnośląska – Oberschlesiche Zeitung”, „Hoffnung” i „Schlesisches Wochenblatt”. Regionalny zasięg mają: „Nowa Trybuna Opolska”, „Gazeta Opolska”, „Kronika Beskidzka”, „Gazeta Częstochowska”, „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, „Wiadomości Zagłębia”, „Nowiny” (Rybnik), „Nowiny Gliwickie”, „Echo”, „Goniec Górnośląski”. Ogromną mozaikę tworzy prasa samorządowa wydawana przez urzędy miast i gmin makroregionu i tygodniki oraz spółki wydawnicze (kwartalniki, miesięczniki, dwutygodniki), wśród nich „Gazeta Niemodlińska”, „Gazeta Ziemi Namysłowskiej”, „Kluczborski Kurier Samorządowy”, „Wiadomości Ziemi Woźnickiej”, „Echo Dobrodzienia i okolic”, „Panorama Goleszowska”, „Głos Ziemi Oświęcimskiej”, „Echo Wadowic”. ,.Zwiastun Zatorski”, „Gazeta Żywiecka”, „Przegląd Katowicki”, „Życie Mysłowic”, „Nowiny Raciborskie”, „Gazeta Rybnicka”, „Gwarek”, „Jastrząb”, „Echo Czeladzi”, „AB Aktualności Będzińskie”, „Gazeta Mikołowska”, „Wieści Krapko-wicko-Gogolińskie”, „Nowiny Nyskie”, i in.

W aglomeracjach katowickiej, opolskiej i bielskiej skoncentrowany jest artystyczny potencjał twórczy: środowiska plastyczne, literackie, muzyczne, kompozytorskie, fotografików i architektów. Prym wiodą Katowice, gdzie dominuje m.in. środowisko muzyczne (Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia), Filharmonia Śląska, Akademia Muzyczna i Liceum Muzyczne.