Trawa jako materiał budowlany

Trawy rosną nawet w takich warunkach, w których drzewa i inne rodzaje roślinności nie są w stanie się utrzymać. Ze względu na możliwość corocznego zbioru, trawy są łatwo dostępnym materiałem. Darni używa się do budowy domów, wiązki różnych traw lub plecionki są wykorzystywane do pokrywania ścian i dachów.

Słoma jest produktem ubocznym, otrzymywanym ze zbiorów zbóż (traw uprawnych) – pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia. Dawniej był to szeroko stosowany materiał do pokrywania dachów, przy czym najbardziej odpowiednia jest słoma żytnia – najdłuższa, najtrwalsza i najbardziej odporna na warunki pogodowe. Na obszarach, gdzie nie uprawia się zbóż, do pokrywania dachów’ używa się liści palm i bananowców. Mocne włókna liści palmy afrykańskiej, zwane rafią, są lokalnie popularnym materiałem na plecionki.

Trzcina pospolita, wysoka (2-4 m), wieloletnia trawa porastająca brzegi stawów, jezior, rozlewiska rzek; używana na pokrycia dachów, jako materiał podtynkowy. Trzcina laskowa (trzcina włoska) – występuje (i jest uprawiana) w obszarze śródziemnomorskim, Afryce i Ameryce Południowej; odznacza się grubymi sztywnymi źdźbłami o znacznej długości. Bambus, wieloletnia trawa, której drewniejące źdźbła mogą mieć średnicę 30 cm; tworzy lasy o wysokości nawet do 40 m. Rośnie bardzo szybko, do 1 m na dobę. Źdźbła mogą być ścinane po trzech latach, ale w budownictwie najbardziej przydatne są wyrośnięte łodygi pięcio-, sześcioletnie.

Rotang (trzcinopalma) – zwany trzciną hiszpańską lub indyjską, nie jest trawą, lecz kolczastą palmą o cienkich, giętkich łodygach długości do 100 m (ścinanych w’ wieku około 10 lat). Materiał uzyskiwany z rotangu jest nazywany rattanem. Rotang występuje głównie w południowych Indiach i na Cejlonie.

Proces produkcyjny – trawa

Różne trawy są ścinane pod koniec swojej wegetacji, wiązane w wiązki o jednakowej długości i wykorzystywane do pokrywania dachów lub plecenia mat. Wiązki trzciny lub słomy przymocowuje się do szkieletu dachu drewnianymi lub metalowymi uchwytami. Trzcina bywa też czasem używana do stawiania ścian domu – grubymi wiązkami otacza się kolumny, a przestrzenie między nimi wypełnia plecionymi panelami i zasłonami przeciwsłonecznymi. Bambus jest rośliną mającą bardzo wiele zastosowań, dzięki czemu może zapewnić pracę całym wioskom. Z jednego hektara można uzyskać od 20 do 40 ton bambusa rocznie. Pędy są zbierane w porze suchej, następnie pozostawiane na kilka dni dla odsączenia, a potem zanurzane w wodzie na wiele tygodni by zmniejszyć w nich zawartość cukru i skrobi. Bambus jest też wykorzystywany do produkcji masy celulozowej, używanej między innymi w przemyśle papierniczym i włókienniczym. W Chinach, gdzie występują ogromne braki drewna, bambus wykorzystuje się do produkcji sklejki. Dekoracyjną wierzchnią warstwę z pędów bambusa spłaszcza się i tak otrzymane paski używa jako górną warstwę sklejki, otrzymując płyty o atrakcyjnym, zygzakowatym deseniu. Odpowiednio przygotowany bambus jest lekkim i trwałym materiałem używanym w budownictwie, a także do produkcji mebli i innych przedmiotów użytkowych.

Łodygi rotangu, pozbawione liści i wysuszone na słońcu są następnie cięte na odpowiednie długości i sortowane. Po oczyszczeniu piaskiem, łodygi mogą być wykorzystywane w całości lub przepoławiane, tworząc tzw. rattan. Paski kory używane są na plecionki.

Kryteria zdrowotne i ekologiczne – trawy

W stanie naturalnym wszystkie opisane materiały roślinne są zdrowe. Jeszcze do niedawna ich zbiór i przetwarzanie miały niewielki wpływ na środowisko. Zasoby są na ogół odnawialne, a zbiory i przetwarzanie nie zużywają dużej ilości energii i nie wymagają stosowania ciężkiego sprzętu.

W dodatku produkcja tych materiałów zapewnia ludziom pracę i podtrzymuje lokalne rzemiosło. Jednak obecnie, wraz z osuszaniem mokradeł i rabunkową eksploatacją lasów tropikalnych, następuje zniszczenie naturalnego środowiska trzciny, bambusa i rotangu, co w konsekwencji prowadzi do zaniku niektórych gatunków zwierząt.

Problemy. Po zbiorach materiały te są często zabezpieczane chemicznymi środkami konserwującymi i wykończeniowymi. Istnieje możliwość zamówienia tych produktów w stanie naturalnym, bezpośrednio z miejsc ich pozyskiwania. Można następnie przedłużyć ich trwałość za pomocą boraksu, oleju lnianego czy wosku pszczelego, albo pokrywając je naturalnymi lakierami.

Domy ziemne kryte prawdopodobnie grubą warstwą trawy odkryto w Japonii (stanowisko archeologiczne Toro w Tokio). Należały one do kultury yayoi (okres od III wieku p.n.e. do III wieku n.e.). Niskie ściany z ubitej ziemi otaczały cztery drewniane słupy i belki podtrzymujące krokwie dachu.

Wybór trzciny i innych traw

Trzcina i inne trawy to przyjemne, naturalne materiały, lekkie, o dobrych właściwościach izolacyjnych cieplnych i akustycznych. Domy kryte słomą i trzciną są związane z naszą kulturą i powrót do tego rodzaju pokryć dachów jest kontynuacją dawnych tradycji. Stosowana obecnie trzcina czy słoma do pokrywania dachów jest już zabezpieczona przed szkodnikami i ogniem; pokrycie słomą może przetrwać 30 lat, a trzciną nawet 50. Grube pędy bambusa wykorzystuje się jako elementy konstrukcyjne budynków, a także w meblarstwie. Cieńsze pędy i pędy boczne można użyć jako elementy ścianek działowych, pokrycia dachów, parawanów, żaluzji i rolet. Z bambusa wykonuje się też przedmioty codziennego użytku i artystycznego rękodzieła, zabawki i instrumenty muzyczne.

Bambus w swoim naturalnym, miodowym kolorze (ciemniejszy jest zwykle polakierowany) może ozdabiać wiele miejsc w mieszkaniu. Z pociętych wzdłuż pędów bambusa można zrobić zarówno kosz na śmieci, jak i matę lub kapelusz przeciwsłoneczny. Bambusowe lub rattanowe meble, parawany i kosze dodadzą urody każdemu pomieszczeniu.