Włókna naturalne pochodzenia roślinnego to tradycyjne surowce, które przez wieki służyły do wyrobu ubrań, pościeli, a czasem i mebli. Szczątki znalezione w Europie wschodniej wskazują, że już ponad 20 000 lat temu ludzie żyli w jutowych namiotach, stawianych na szkieletach z drewna lub kości mamutów. Trzeba było jednak czekać następne 13 000 lat zanim posiedli sztukę tkania.
Chiny zawsze słynęły z produkcji jedwabiu. Pierwsze farmy hodujące jedwabniki powstawały w dorzeczu Żółtej Rzeki już 5000 lat temu. Na bambusowych warsztatach tkano z wielkim kunsztem kobierce i makaty. Wyrób wełnianych dywanów czy kilimów był prawdopodobnie zapoczątkowany przez pasterskie ludy koczownicze, które ocieplały nimi swoje namioty. Później wyrobom tym nadano bardziej artystyczne formy, w czym wsławili się Persowie, wyrabiając z subtelnie zabarwionej barwnikami roślinnymi wełny i jedwabiu piękne dywany i kilimy o regularnych geometrycznych wzorach, urozmaiconych motywami kwiatów i ptaków. W XIX wieku naturalne barwniki zastąpiono barwnikami syntetycznymi, dającymi jaskrawe, czyste kolory.
Europa jest tradycyjną kolebką wyrobów wełnianych. W starożytnym Rzymie noszono wełniane derki, kilimy i grube togi (głównie wojsko). W okresie renesansu florencka rodzina Medyceuszy dorobiła się ogromnego majątku właśnie na handlu wełną. W XVIII wieku monopol na produkcję wełny zdobyła Wielka Brytania, dodatkowo importując ogromne ilości bawełny z podbitych kolonii. Dominacja ta trwała do momentu, kiedy na światowym rynku pojawiła się wełna pochodząca z owiec hodowanych w Australii. Dzisiaj właśnie ten kraj-kontynent zaopatruje w wełnę prawie jedną trzecią świata.
Włókna chemiczne
Sztuczne włókna chemiczne są wytwarzane z naturalnych surowców organicznych, np. włókna wiskozowe (wytwarzane z celulozy) o różnych właściwościach, zależnie od procesów technologicznych, podobne do bawełny łub jedwabiu (sztuczny jedwab wiskozowy). Włókna syntetyczne otrzymuje się w wyniku polimeryzacji. Na szerszą skalę pojawiły się tuż przed II wojną światową. Włókna poliamidowe -nylon, stylon, ortalion, włókna poliestrowe – elana, torlen, dacron i inne. Włókna poliuretanowe (lycra, elaston i inne) są stosowane w mieszankach z innymi włóknami do wyrobu tkanin elastycznych. Niestety, produkcja materiałów tego typu jest bardzo szkodliwa dla środowiska.
Włókna a nasz ekosystem
Włókna naturalne pochodzą ze źródeł odnawialnych w tym sensie, że co rok otrzymujemy nowe zbiory surowców do ich produkcji. „Naturalne” jednak w tym wypadku niekoniecznie oznaczają „zdrowe”, gdyż przy wytwarzaniu i przetwarzaniu tych surowców bardzo często stosowane są najprzeróżniejsze związki chemiczne. Plantacje bawełny są spryskiwane środkami owadobójczymi i grzybobójczymi na wiosnę i defoliantami (środkami pozbawiającymi roślinę liści – co ułatwia zbiór maszynowy) przed zbiorem. Wiele substancji chemicznych (np. toksyczny formaldehyd) zostaje wprowadzonych do włókien podczas obróbki wykończającej. Ma ona na celu nadanie włóknom (wyrobom) takich cech, jak wytrzymałość, miękkość, niekurczliwość, niegniotliwość czy niepalność (gł. tkaniny techniczne); do procesów wykończających należą też między innymi bielenie, barwienie, apreturowanie. Stosowanie niektórych substancji (zwłaszcza rakotwórczych) jest zabronione przy produkcji odzieży dziecięcej, na przykład bielizny nocnej. Włókna naturalne: wełna albo jej mieszanki z bawełną mogą zawierać pestycydy przeciwmolowe (bezpieczniej jest używać wełny bez środków przeciwmolowych). Niektórzy ludzie są uczuleni na wełnę (także na pierze).
Ludy koczownicze w środkowej Azji od wieków używały wojłoków wełnianych jako materiału budowlanego. Ten lekki, odporny na działanie wody i wiatrów materiał jest używany do dziś do budowy przenośnych jurt od Turcji po Mongolię.
Wybór wyrobów z włókien naturalnych
Wybór tkanin i włókien do domu może przysparzać trudności. Trzeba pamiętać, że produkty syntetyczne pochodzenia petrochemicznego wpływają niszcząco na środowisko. Także nie wszystkie włókna naturalne są całkowicie bezpieczne dla środowiska, jednakże w większości pochodzą one z różnych, obfitych i odnawialnych źródeł i ich produkcja na ogół nie powoduje zanieczyszczenia (chociaż poważnym problemem są tu pestycydy i niektóre substancje chemiczne, używane w produkcji tych włókien) i pochłania znacznie mniej energii niż produkcja tkanin syntetycznych.
Rodzaj stosowanych w domu włókien i tkanin zależy od tego, do czego mają one służyć. Bierze się pod uwagę ich trwałość, palność i odporność na gnicie, wytrzymałość na rozerwanie i ścieranie, wreszcie cenę. Grubych, twardych i trwałych włókien jak sizal, włókno kokosowe, a także różne mieszanki z wełną, odporne na zabrudzenia, używa się do wyrobu mat i dywanów. Używaj bawełnianych izolacji, filcu na spody dywanów, juty i konopi do wykańczania ścian, a także na wyściółki mebli i zasłony. Bardzo trwałym materiałem są tkaniny lniane, jednak bardziej wszechstronne są bawełna i wełna. Wyrabiane z nich materiały mają dobre właściwości cieplne, a przy tym są przewiewne. Jedwab naturalny – najszlachetniejsza z tkanin – może być miękki i lekki (szyfon), sztywny (tafta) lub mięsisty i błyszczący (szantung).
Wybieraj włókna tylko w 100% naturalne (w tym „organiczną” bawełnę), najlepiej nie barwione, odznaczające się pięknymi, subtelnymi tonami.