Otrzymywanie i przetwarzanie włókien naturalnych

Hodowcy bawełny stosują duże ilości nawozów sztucznych, pestycydów i defoliantów. Nasiona są zaprawione środkami grzybobójczymi i owadobójczymi, gdyż roślina jest narażona na atak wielu szkodników. Wobec coraz większej odporności szkodników na środki chemiczne wzrosło zainteresowanie ochroną biologiczną. W niektórych regionach Indii stosuje się feromony do ograniczenia populacji moli żerujących w torebce nasieniowej bawełny. Jednocześnie jednak indyjscy hodowcy bawełny używają DDT – jednego z najbardziej niebezpiecznych pestycydów, którego używanie jest zakazane na całym świecie. Światowi producenci pestycydów nie są zainteresowani inwestowaniem w badania metodami ochrony biologicznej, gdyż dana metoda może być zastosowana tylko do konkretnego gatunku występującego na określonym obszarze.

Len jest również opylany pestycydami, ale w znacznie mniejszym stopniu, gdyż jego okres dojrzewania jest krótszy niż bawełny. Wełna i jedwab nie są pochodzenia roślinnego, a zatem problem pestycydów ich nie dotyczy.

Przędza bawełniana jest wybielana, poddawana obróbce chemicznej i farbowana. To samo dotyczy obróbki lnu, który jeszcze do niedawna pozostawiany był na polach by uległ naturalnemu wybieleniu pod wpływem słońca, deszczu i rosy. Proces ten został obecnie zastąpiony chemicznym wybielaniem. Jednak nie każda obróbka włókien czy tkanin jest potencjalnie szkodliwa. Bawełna poddana nietoksycznym procesom sanforyzacji i merceryzacji nie kurczy się, ma większą wytrzymałość na rozerwanie i lepiej się barwi, kolor jest trwalszy, nabiera także połysku.

Znak na tkaninie, że jest to niemnąca się bawełna lub len oznacza, że została ona poddana działaniu związku chemicznego – zwykle formaldehydu. Jeżeli jest on właściwie zastosowany, niemnące właściwości tkanin pozostaną na zawsze. Osoby wrażliwe powinny unikać takich tkanin, gdyż mogą one podrażnić skórę. Nie każda tkanina poddana działaniu formaldehydu ma znak świadczący o nie mnącym wykończeniu. Informacji o wykończeniu nie można także uzyskać w miejscu sprzedaży.

Jedwab naturalny może być również poddany działaniu formaldehydu by uniknąć plam od wody; wypranie tkaniny w wodzie z mydłem spowoduje usunięcie tego związku.

Chemiczne barwniki użyte do barwienia bawełny, lnu, wełny i jedwabiu, a także utrwalacze koloru mogą szkodzić niektórym osobom. Jeżeli jest niemożliwe znalezienie materiału w stanie surowym, należy wybierać tkaniny naturalnego koloru lub tylko lekko barwione. Tkaniny tak farbowane, że zabarwiają wodę w czasie prania mogą podrażnić skórę. Tkaniny farbowane barwnikami roślinnymi stanowią na ogół wykończenie mebli lub strojów; rzadko są sprzedawane „na metry”. Należy unikać jedwabiu, który zawiera domieszkę soli cyny i ołowiu w celu zwiększenia jego ciężaru.

W niektórych specjalistycznych sklepach można kupić całkowicie „organiczną” bawełnianą bieliznę pościelową, futony, poduszki, kołdry i ubrania. Łatwiej dostępna na rynku jest niebielona bawełna czy len. Staraj się kupować tkaniny farbowane barwnikami naturalnymi lub kupuj niebarwione i sam je ufarbuj naturalnymi barwnikami roślinnymi. Można też kupić wyroby z czystego lnu lub bawełny, nie poddane obróbce chemicznej, ale będą one stosunkowo drogie.

W procesie produkcyjnym wełny używa się mało chemikaliów, poza etapem czyszczenia by usunąć tłuszcz. Wełna jest w naturalny sposób elastyczna, a więc nie jest potrzebne stosowanie chemicznych związków zapobiegających gnieceniu się tkaniny. Natomiast jeszcze przed sprzedażą zabezpiecza się ją na ogół przed molami. Wełnę w stanie surowym można nabyć bezpośrednio od dostawców, a wiele specjalistycznych sklepów sprzedaje nie wybielane lub farbowane naturalnie produkty z wełny, na przykład kilimy lub wyroby dziane. Można też kupić czyste chemicznie wełniane futony, materace i koce. By dodać barwy mieszkaniu warto poszukać pięknych kilimów z czystej wełny, tzw. Dobag, pochodzących z północno-zachodniej Turcji. Kilimy te, produkowane przez wiejskie spółdzielnie, są barwione wyciągami z roślin takich, jak rumianek, orzech oraz korzeń marzanny.

Zabezpieczenie naturalnych włókien przed ogniem

Bawełna, len i inne włókna pochodzenia roślinnego zaczynają się zwęglać w’ stosunkowo niskiej temperaturze 150°C; powyżej tej temperatury zapalają się. Pościel szpitalną oraz niemowlęce i dziecięce ubrania do spania poddaje się działaniu środków opóźniających zapalanie się włókna (w Wielkiej Brytanii używa się żywic melaminowych – związku melaniny i formaldehydu). Z takich produktów może się uwolnić formaldehyd lub inne związki chemiczne i wywoływać podrażnienie skóry u małych dzieci. Odzież do spania dla starszych dzieci i dorosłych nie zawsze jest poddawana takiemu zabezpieczaniu i ma wtedy odpowiednie oznakowanie ostrzegające.

W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie obowiązuje zabezpieczenie przeciwpożarowe wszystkich materacy i futonów. W Wielkiej Brytanii wszystkie sprzedawane w sklepach meble przeznaczone do spania, zawierające materace lub wypełnienia, są poddawane testom na łatwość zapalania się lub muszą mieć niepalną warstwę między pokryciem a wypełnieniem.

Wełna, naturalny jedwab, a także skóra zaczynają się tlić i zwęglać w temperaturze 130°C, ale zapalają się dopiero w znacznie wyższej temperaturze. Włókna syntetyczne i pianka poliuretanowa najpierw się topią, a dopiero potem palą, wydzielając trujące opary. Wełna zawierająca wodę i keratynę jest w naturalny sposób odporna na płomienie; tli się powoli i wydziela niewiele ciepła. W USA w stosunku do materacy wypełnionych wełną nie stosuje się obostrzeń przeciwpożarowych.

Zagrożenia

• Większość materiałów, z wyjątkiem wełny i naturalnego jedwabiu, zawiera resztki pestycydów. Zawarte w nich na przykład chlorowane węglowodory mogą być absorbowane przez skórę.

• Praktycznie wszystkie rodzaje materiałów podlegają chemicznemu wybielaniu.

• Wełna jest najczęściej czyszczona (odtłuszczana) za pomocą środków chemicznych oraz zabezpieczana przed molami.

• Do bawełny często dodaje się chemikalia mające zapobiegać gnieceniu się materiału.

• Naturalne włókna są często mieszane z włóknami syntetycznymi; np. do bawełny dodaje się poliester.

• Chemiczne barwniki i utrwalacze mogą zawuerać substancje trujące. np. benzydynę.

Rady

• Aby usunąć resztki pestycydów, należy wyroby tekstylne przed użyciem wymoczyć w gorącej wodzie z dodatkiem sody oczyszczonej, octu lub boraksu, następnie dokładnie wypłukać.

• Aby uniknąć preparatów wybielających, kupować niewybielony materiał prosto z tkalni i wybielić go na słońcu.

• Unikać materiałów zawierających substancje chemiczne zapobiegające gnieceniu się; wiążą się one trwale z tkaniną i pranie ich nie usuwa.

• Sprawdzać dokładnie oznakowania przy kupowaniu materiałów naturalnych by uniknąć kupowania mieszanek.

• Wybierać tkaniny farbowane naturalnymi barwnikami roślinnymi i niewykańczane chemicznie.