Szklarnie słoneczne

Szklarnia (cieplarnia) słoneczna to nie to samo co pomieszczenie słoneczne czy ogród zimowy. Pomieszczenie słoneczne tworzy wprawdzie dobre środowisko dla wielu roślin, jednakże ma bardziej charakter wypoczynkowy; dostarcza przy tym ogrzewania słonecznego dla domu. Szklarnia słoneczna, zbudowana również pod kątem możliwie pełnego wykorzystania słońca (patrz str. 86—88), jest zaprojektowana do bardziej konkretnych celów – do całorocznej produkcji żywności, ze słońcem jako głównym źródłem energii. Nie stanowi ona oddzielnego budynku, ale jest przyłączona do słonecznej strony domu. Usytuowanie przeszklonych ścian i nachylenie przeszklonego dachu jest dostosowane do kąta padania promieni słonecznych w lecie i w zimie.

By maksymalnie wykorzystać promieniowanie słoneczne padające w zimie pod małym kątem, kąt nachylenia przeszklonych powierzchni powinien wynosić między 40 a 50° w zależności od szerokości geograficznej. Dach i ściany powinny być przeszklone podwójnie, by zapewnić właściwą izolację cieplną; energia słoneczna – magazynowana w masywnych ścianach domu oraz w dobrze odizolowanej podłodze, a także w zbiornikach wypełnionych wodą – uwalnia się, kiedy robi się zimno. Izolujące żaluzje, kanały wentylacyjne i zwijane zasłony kontrolują napływ powietrza i temperaturę. Podobnie jak inne pomieszczenie słoneczne, szklarnia taka jest również źródłem energii słonecznej do ogrzewania domu, a ponadto duża ilość roślin skuteczniej filtruje powietrze i poprawia jego jakość wewnątrz domu.

Przy gęstym sadzeniu roślin i wykorzystaniu tej samej przestrzeni przez rośliny różnych rozmiarów i gatunków oraz starannych zbiorach, możliwe jest uzyskanie z przydomowej szklarni o powierzchni 20 m2 aż 70% warzyw i 30% owoców potrzebnych 3-4 osobowej rodzinie. Organiczne odpady z kuchni, domu i szklarni są składowane w specjalnych pojemnikach i przerabiane tam przez dżdżownice na nawóz organiczny, używany do regeneracji ziemi. Utrzymanie szklarni, z jej całoroczną produkcją, wymaga przeciętnie jednej godziny pracy dziennie (nie licząc dodatkowego czasu w okresie sadzenia). Dzięki temu można sobie pozwolić na uprawianie wielu warzyw, ziół i owoców, jak również roślin ozdobnych i kwiatów, także gatunków egzotycznych. Poza tym jest to wspaniałe miejsce do spędzania czasu – uspokajająca, refleksyjna atmosfera, ze zdrowym, pachnącym powietrzem, w otoczeniu żywej zieleni.

Ta piętrowa szklarnia zbudowana między dwoma skrzydłami domu, wygląda jak nowoczesna wersja starego hiszpańskiego dziedzińca. Zawiera miejsce na uprawę roślin i drzew owocowych, a także słoneczne miejsce do odpoczynku. Szklarnia magazynuje również energię słoneczną wykorzystywaną do ogrzewania domu. Nawet na zimnych obszarach taka szklarnia wypełniona słońcem i światłem może być miejscem uprawy wielu roślin oraz kwiatów. Grube ściany z cegły suszonej na słońcu i podłoga z kamiennych płyt, ziemia i zbiorniki wypełnione wodą magazynują ciepło w dzień i uwalniają je w nocy. Podwójnie przeszklony dach i ściany oraz izolujące opuszczane żaluzje zatrzymują ciepło.

W rejonach z gorącymi latami i słonecznymi dniami zimowymi, głównym problemem staje się przegrzanie. Należy dbać o dobry przewiew – chłodne powietrze z dolnych przewodów wentylacyjnych ogrzewa się i uchodzi przez otwory wentylacyjne w dachu. Cień w lecie dadzą posadzone na zewnątrz drzewa liściaste, wysokie słoneczniki czy rośliny pnące, takie jak winorośl i fasola. Można też użyć płóciennych lub bambusowych zasłon. Ziemia, nawożona tylko organicznie, przy biologicznym zwalczaniu szkodników, produkuje zdrowe i silne rośliny.

Tereny zielone wokół domu

Uważne obserwowanie natury pomoże zaprojektować we wiaściwy sposób tereny zielone wokót domu. Patrząc na okoliczną przyrodę, trzeba umieć wyobrazić ją sobie w pierwotnym kształcie – jaka była przed ingerencją człowieka. Trzeba zapoznać się nie tylko z gatunkami drzew, krzewów i pozostałych roślin, ale także zebrać informacje o zwierzynie występującej na danym obszarze; trzeba również wiedzieć, jakie warunki klimatyczne panują na danym terenie. Przed założeniem ogrodu warto pobrać próbki ziemi. Skład gleby w naszym ogrodzie i ogrodzie nawet najbliższych sąsiadów może się znacznie różnić.

Sadząc gatunki roślin typowe dla danego obszaru, narażamy się na znacznie mniej niepowodzeń. Rośliny takie lepiej się przyjmują, są zdrowsze i silniejsze, szczególnie gdy dobierając sąsiedztwo dla poszczególnych gatunków, będziemy naśladować sposób, w jaki rosną w naturalnym środowisku. Które rosną pośrodku, a które po bokach? Które są największe, jak zachowują się w poszczególnych porach roku? Na te i inne pytania trzeba odpowiedzieć sobie, zanim jeszcze przystąpi się do obsadzania ogrodu.

W środowisku naturalnym rośliny są w różnych stadiach rozwoju, począwszy od młodych sadzonek po dojrzale i obumierające już egzemplarze. Taka sytuacja jest niemożliwa w świeżo założonym ogrodzie. Można jednak zaplanować to na przyszłość. W klimacie umiarkowanym podstawowymi elementami naturalnego krajobrazu jest łąka, rząd krzewów, drzewa i staw. W gorącym, bardzo suchym i jałowym klimacie – kaktusy, agawy, rośliny karłowate, palmy, piasek, żwir i skały (oraz utrzymywane gdzieniegdzie oazy zieleni). Dla mieszkańców bloków, rośliny doniczkowe i w skrzynkach balkonowych mogą być pierwszym krokiem na drodze do odtworzenia środowiska naturalnego.